In de Achterhoek werken we op een vernieuwende wijze samen. De overheid, ondernemers en maatschappelijke organisaties geven gezamenlijk sturing aan de ontwikkeling van de Achterhoek. Doel is een krachtige regio die snel en besluitvaardig samenwerkt om de Achterhoek (economisch) sterk te houden. Met daarbij een gezamenlijke lobby richting Provincie, Rijk en de EU.

Inhoudelijke aanleiding

Aan de thematafel Onderwijs en Arbeidsmarkt is een notitie besproken van een van de leden over de vraag ‘Wat voor soort Arbeidsmarkt willen we in de regio Achterhoek hebben?’. Uit onderzoek (in de zgn Achterhoekmonitor Achterhoek Monitor) blijkt dat de vraag naar laaggekwalificeerde arbeid toeneemt, op zich een bijzonder fenomeen. De notitie zegt hier over:

Arbeidsmarkt Achterhoek

De arbeidsmarkt staat er bijzonder (goed) voor op dit moment. Er staan in Nederland en in de Achterhoek veel vacatures open (in Nederland en de Achterhoek: ongeveer vijf vacatures op een werkloze, in totaal ruim vijfduizend vacatures in de Achterhoek). De werkloosheid is laag (Nederland: 3,8%, Achterhoek: 3,2%)2 . Het aantal werkenden is nog nooit zo hoog geweest (9,3 miljoen in Nederland en bijna 141K in de Achterhoek)3 . Als we wat verder kijken naar de ontwikkelingen in de komende jaren in de Achterhoek zien we een aantal opvallende zaken. De gemiddelde leeftijd van de werkende beroepsbevolking bedraagt 43 jaar. Zo stijgt de vraag naar ongeschoolde (of laaggekwalificeerde) arbeid in de komende jaren fors . Tegelijk zien we de vraag naar hooggekwalificeerde arbeid (bachelor en master) (vanaf 2021) ook toenemen. Deze stijgende vraag heeft deels te maken met de vergrijzing die in de Achterhoek eerder optreedt dan in Nederland (de piek van de vergrijzing ligt in de Achterhoek in 2035, vijf jaar eerder dan in Nederland) en de ontgroening die in de Achterhoek sterker optreedt dan in Nederland. Deels hangt de stijgende vraag ook samen met de stand van de economie.

Laaggekwalificeerde arbeid

Met name de ontwikkeling van de laaggekwalificeerde arbeid verdient een nadere beschouwing. De Achterhoek staat bekend om zijn maakindustrie, naast traditionele sectoren als landbouw, zorg en onderwijs. De vraag is waar die vraag naar laaggekwalificeerde arbeid vandaan komt? Is dat de  maakindustrie of zijn dat andere sectoren? De zorg en onderwijs zijn typisch sectoren waar vraag naar hooggekwalificeerde arbeid is. Daar komt de vraag naar laaggekwalificeerde arbeid niet vandaan. En waarom neemt de vraag naar laaggekwalificeerde arbeid toe? Waarom wordt deze arbeid niet vervangen door hooggekwalificeerde arbeid?

Daarnaast is het de vraag of laaggekwalificeerde arbeid wenselijk is in de huidige context. [Deze arbeid betaalt veelal weinig. Werknemers kunnen zich in veel gevallen niet bedruipen van dit inkomen en hebben allerlei vormen van toeslagen nodig. Daarnaast zijn er onvoldoende inwoners die dit werk willen of kunnen doen. Daardoor neemt de vraag naar buitenlandse arbeidskrachten toe.]

We zien dat de cijfers geen antwoord zullen geven op het formuleren van het kwalitatieve vraagstuk: Waarom kiezen organisaties voor inzet van ongeschoolden, arbeidsmigranten of kiezen ze juist voor automatisering van processen. En wat betekent dat dan voor de kwalificatie van personeel?

De onderzoeksvraag

De vraag voor dit onderzoek spitst zich toe op de onderkant van de arbeidsmarkt. Op werkzaamheden die nu veelal ingevuld worden door arbeidsmigranten. De vraag richt zich nadrukkelijk niet op de kennismigrant in het hogere spectrum van de arbeidsmarkt. 

• Is het mogelijk de vraag naar ongeschoold werk te verminderen zodat er mensen beschikbaar komen om opgeleid te worden naar een functie in een hogere schaal. Daarbij oog houdend voor het feit dat er voldoende werk moet zijn voor mensen die niet anders kunnen dan ongeschoold werk uitvoeren.
• Wat zijn overwegingen van werkgevers om wel/niet te kiezen voor automatisering (denk aan:  inzicht in de leercultuur binnen deze organisaties en het aantal ongeschoolde functies dat ondanks scholing blijft bestaan).
• Welke incentives maken dat een organisatie wel/niet overgaat tot een bepaalde keuze (bv automatisering versus ongeschoolde arbeid).

Mogelijke invalshoeken

• De insteek via bedrijfsprocessen en de keuzes die daar gemaakt worden (bv automatisering versus inzet laaggeschoold personeel)
• De insteek vanuit HR: welke soort arbeid vraagt welke mensen en wat wil een bedrijf/organisatie daarmee. En wat zijn de ontwikkelmogelijkheden van praktisch geschoolden?

Sectoren waar deze vraag onderzocht kan worden:  Bouw/techniek, horeca/toerisme, schoonmaak en mogelijk zorg.